Het is weer mei en dat betekent extra aandacht voor de Tweede Wereldoorlog. Voor het Historisch Nieuwsblad schreef ik een artikel over een enigszins curieuze tentoonstelling over het Nederlandse verzet. Hieronder een fragment:
In de Nieuwe Kerk in Amsterdam was in 1946 een expositie over het verzet te zien. Tien kunstenaars toonden uitvoerig het lijden en het protest van de Nederlandse bevolking. Alleen de Jodenvervolging kwam nauwelijks aan bod.
‘Grote schilderingen beelden de voortdurende aanvallen op ons materiële en geestelijke leven uit, goed gekozen en overzichtelijk gerangschikt materiaal verschaft de historische documentatie. Wij zien hoe onvoorbereid ons volk tegenover de inval van Mei 1940 stond, hoe de verslagenheid van de bevolking door de Nazi’s gebruikt werd om stelselmatig en geraffineerd de onderdrukking en uitplundering te organiseren, totdat de Februaristaking als een klaroenstoot door ons land ging.’ Dat schreef het communistische blad De Waarheid in 1946 over de expositie Weerbare Democratie in de Nieuwe Kerk in Amsterdam.
Op 1 maart van dat jaar had premier Willem Schermerhorn de tentoonstelling geopend, die was georganiseerd door de Grote Adviescommissie der Illegaliteit. De vormgeving ervan was ongebruikelijk. De expositie bestond grotendeels uit panelen waarop belangrijke momenten en symbolen van het verzet waren uitgebeeld.
Tien kunstenaars hadden eraan meegewerkt. Hun namen werden bekendgemaakt, maar de panelen waren niet gesigneerd, om de gezamenlijkheid van het project en van het verzet te benadrukken. Voorwerpen waarvan verzetslieden gebruik hadden gemaakt, waren nauwelijks tentoongesteld; wel stond er een complete drukpers om valse identiteitsbewijzen te vervaardigen.
De rest van het artikel kun je in het Historisch Nieuwsblad (nr. 5, mei 2016) lezen. Kijk op de website om meer te weten te komen.
P.S. Het lezen van dit artikel in het Historisch Nieuwsblad bracht lezer Jaap van Rossum tot de volgende reactie:
-
- Voorkant persoonsbewijs
-
- Achterkant persoonsbewijs
-
- Agenda
-
- Hammond-schrijfmachine
In ons familiearchief ben ik enige tijd geleden al eens de catalogus tegengekomen van de tentoonstelling Weerbare Democratie. Uw artikel in het laatste nummer van het Historisch Nieuwsblad was daarom voor mij extra boeiend, omdat ik het boekje en de tentoonstelling nu beter kan ‘plaatsen’.
Mijn vader heeft deze tentoonstelling bezocht op zaterdag 16 maart 1946. Dat weet ik precies, omdat zich in het catalogusboekje een ‘Ausweis’ bevond, waarop dit vermeld staat. Het is waarschijnlijk een zelfde soort persoonsbewijs dat Koningin Wilhelmina oftewel Gravin Van Buren ontving, zoals u schreef.
Toen ik dit valse persoonsbewijs voor het eerst zag, maakte dit qua vormgeving (neem bijv. alleen al die stempels
Ik heb nog even de oude zakagenda van mijn vader opgezocht. Daar staat inderdaad in dat hij op zaterdag 16 maart 1946 in de Nieuwe Kerk is geweest. Hij was daar overigens niet alleen, maar met mijn moeder (Stien Kruse). Ik heb echter maar één Ausweis teruggevonden, dus mogelijk kreeg niet iedere bezoeker zo’n document.
Het lettertype van de typemachine waarmee de kaart is ingevuld, lijkt bij nadere beschouwing verdacht veel op dat van de schrijfmachine die mijn vader destijds zelf gebruikte (een toen al antieke Hammond, die ik overigens nog steeds in huis heb). Ik sluit dus niet uit dat mijn vader de kaart achteraf zelf heeft ingevuld. Maar zeker weten doe ik dit natuurlijk niet. Navragen kan helaas niet meer, aangezien mijn vader al in 1982 is overleden en mijn moeder in 1994.
.
Meer informatie over mijn vader staat op http://home.kpn.nl/javaros/Onwindex.htm
