Van Wie van de drie tot Rinkeldekink
Ach, Martine Bijl. Op 30 mei 2019 overleden. Voor mijn gevoel ken ik haar al mijn hele leven van de televisie. Ik was dan ook verbaasd toen ik vernam dat ze nog niet eens tien jaar ouder was dan ik. En al die tijd bleef ze er maar zo jong en fris uitzien. Dat juist zo iemand dan een hersenbloeding krijgt, is ook al moeilijk voor te stellen. Maar ja, in het uitdelen van ziektes en ongeluk is het leven nu eenmaal nietsontziend eerlijk.
Haar laatste ‘klus’ op televisie was ‘Heel Holland bakt’, maar eerlijk gezegd herinner ik me haar vooral van ‘Wie van de Drie’, en van de groenten van Hak, natuurlijk. Niet allemaal hoogtepunten in haar carrière misschien, maar wat mij bij alles wat ze deed zo aan haar beviel was die vileine ondertoon die schuilging achter haar charmante, intelligente voorkomen. Later leerde ik haar kennen als collega-vertaler. Ze heeft heel wat Amerikaanse musicals vertaald en kon smakelijk vertellen over de problemen met de Amerikaanse producenten, die hun goedkeuring moesten verlenen en daartoe een letterlijke vertaling kregen. Zodra ze maar iets onbetamelijks ontdekten moest dat eruit, ook als dat ten koste ging van Martines briljante vondsten.
Eén keer heb ik Martine Bijl van dichtbij meegemaakt, in 1999, toen ik meedeed aan de door haar gepresenteerde taalquiz ‘Meneer Van Dale wacht op Antwoord’ op Net 5, samen met mijn vriendinnetje Lydia Rood (net als vorig jaar in ‘De Tafel van Taal’). Tot mijn verrassing beschreef Jan Rot, onze ’teamcaptain’ van toen in het AD Magazine van 22 juni het tumultueuze verloop van die uitzending. Hij deed dat als volgt:
Ik heb er weinig aan toe te voegen, behalve dat het van tevoren spannend was of de uitzending wel door kon gaan, want Herman kwam maar niet opdagen, én – niet onbelangrijk – dat wij wonnen, al was dat nog even ongewis door die op hol geslagen computer, waarvan overigens nooit duidelijk is geworden of dat nu aan de computer lag of aan de gebruikers. De hoofdprijs was een Dikke Van Dale. Aanvankelijk wilde Net5 Lydia en mij samen één exemplaar geven, maar dat leek ons niet zo handig. Dus na veel telefoontjes achteraf kregen we er toch allebei een. Het was trouwens erg gezellig tijdens en na de opnamen in het enorme studiocomplex van Joop van den Ende in Aalsmeer. Er vond maar één opname plaats; niet zoals tegenwoordig gebruikelijk vijf achter elkaar, en na afloop gingen we gezellig lunchen mét Martine en haar man Berend Boudewijn.
Intussen heb ik overigens Martines boekje Rinkeldekink gelezen, over haar hersenbloeding en de nasleep daarvan. Ik ben er nog steeds van ondersteboven. De van haar bekende lichte, nuchtere toon verhult niet wat een ravage er in haar hoofd is aangericht door de hersenbloeding, die ze ‘E.T.’ noemt, naar het buitenaardse wezentje uit de film van Steven Spielberg, in een poging het iets minder angstaanjagend te maken. Nog heftiger was de daaropvolgende zware depressie, oftewel ‘Zwarte Deken’. Ondanks al haar verdiensten voor televisie en theater, is dit boekje misschien uiteindelijk wel het hoogtepunt van haar oeuvre.
